مقدمه

بر کسی پوشیده نیست که مراکز داده برای فعالیت به مقادیر عظیمی از برق نیاز دارند و اتصال پایدار به منابع انرژی، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های امروز صنعت است.
اما تأمین ظرفیت کافی تنها نیمی از مسیر است؛ به همان اندازه مهم است مطمئن شویم انرژی موجود به‌طور کامل مصرف می‌شود.
وقتی این اتفاق نمی‌افتد، پدیده برق سرگردان (Stranded Power) رخ می‌دهد؛ مشکلی پنهان که می‌تواند توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات را کند یا متوقف کند.

برق سرگردان (Stranded Power) چیست؟

در مراکز داده، برق سرگردان اختلاف بین توان تخصیص‌یافته و مصرف واقعی است؛ برق در دسترس است اما بنا به دلایلی استفاده نمی‌شود.
برای مثال، اگر اتصالی ۱۰۰ مگاواتی فراهم شده باشد اما به دلیل محدودیت‌ها تنها ۸۰ مگاوات مصرف شود، ۲۰ مگاوات برق بلااستفاده باقی می‌ماند — ظرفیتی که معمولاً به‌سادگی قابل واگذاری به تأسیسات دیگر نیست.

دلایل رایج بروز برق سرگردان

• تجهیزات IT غیرفعال یا کم‌استفاده: سرورها در حالت بیکار انرژی کمتری می‌گیرند؛ بارهای کاری کم‌تحرک به معنی مصرف پایین‌تر از برنامه است.
• کم‌تراکی یا کوچکتجهیزی زیرساخت: استقرار کمتر از ظرفیت طراحی (به‌دلیل بودجه، یا چیدمان ناکارآمد رک) باعث می‌شود بخشی از ظرفیت برق مصرف نشود.
• ظرفیت خنک‌سازی ناکافی: محدودیت سرمایش، سقف توان عملیاتی و تعداد سرورهای فعال را کاهش می‌دهد.
• رزرو بیش‌ازحد ظرفیت برق: طراحی با حاشیه امنیت بسیار بزرگ (مثلاً ۳۰٪+) می‌تواند به برق دائماً بلااستفاده منجر شود.

چرا برق سرگردان مسئله‌ساز است؟

• مانع توسعه: هرچه ظرفیت بلااستفاده در مراکز موجود بیشتر باشد، انرژی کمتری برای پروژه‌های جدید باقی می‌ماند.
• هزینه‌زا: اپراتور ناچار است برای ظرفیت رزروشده پول بپردازد—even اگر مصرف نشود.
• انعطاف‌پذیری شبکه را کاهش می‌دهد: بخش بلااستفاده را نمی‌توان به‌سادگی به مرکز دیگری تخصیص داد، زیرا ممکن است مصرف مرکز اول افزایش یابد.

شناسایی و کاهش برق سرگردان

۱) پایش چندلایهٔ مصرف انرژی

مقایسه توان ورودی کل با ظرفیت تخصیص‌یافته نقطه شروع خوبی است، اما کافی نیست. برای یافتن ریشه مشکل باید پایش را تا سطح PDU، مدار شاخه‌ای و حتی BMC هر سرور ادامه داد تا الگوهای مصرف رک‌به‌رک و سرور‌به‌سرور مشخص شود.

۲) بهینه‌سازی سرمایش و جریان هوا

اگر اتاق‌های سرور گرم‌تر از حد طراحی کار می‌کنند، عملاً ظرفیت پردازشی محدود می‌شود. ارتقای راندمان سیستم‌های خنک‌سازی یا افزایش ظرفیت سرمایش، یکی از سریع‌ترین مسیرها برای بازیابی توان عملیاتی و کاهش برق بلااستفاده است.

۳) بازنگری در حاشیه‌های رزرو ظرفیت

حاشیه امنیت لازم است؛ اما باید مبتنی بر داده‌های واقعی بهره‌برداری و سناریوهای اوج مصرف تنظیم شود تا به ظرفیت دائماً بلااستفاده تبدیل نشود.

دیدگاه استراتژیک

مدیریت برق سرگردان صرفاً یک اقدام فنی نیست؛ بخشی از استراتژی انرژی پایدار است. سرمایه‌گذاری در ابزارهای مانیتورینگ و تحلیل، ضمن کاهش هزینه‌ها، ظرفیت واقعی مرکز داده را آزاد می‌کند و مسیر رشد آینده را هموار می‌سازد.

جمع‌بندی

برق سرگردان، چالشی پنهان اما تعیین‌کننده برای آینده دیتاسنترهاست. با مانیتورینگ دقیق مصرف، بهینه‌سازی زیرساخت و ارتقای سرمایش، می‌توان اختلاف میان ظرفیت و مصرف واقعی را به حداقل رساند. صنعت باید از رویکرد «تخصیص بیشتر» به سمت «استفاده هوشمندتر» حرکت کند.